GDY na co dzień towarzyszy nam lęk...
Lęk jest jednym z najczęściej występujących objawów psychopatologicznych. Można go określić, jako nastrój, w którym dominuje odczucie silnego zagrożenia lub zatrważającej zmiany wywodzącej się z nieznanego, nierealnego źródła. Lęk jest odpowiedzią organizmu na irracjonalne zagrożenie. Długotrwały i negatywny wpływ zagrożenia na nasze życie może skończyć się depresją lękową. Lęk może być reakcją na niebezpieczeństwo tylko wyobrażone, które mogłoby wystąpić – nawet na niebezpieczeństwo zupełnie nierealne.
Autorką tekstu jest Julia Kiełbińska, członkini zespołu Psycholodzy Mokotów
Zdjęcia dzięki: Redleaf_Lodi z Pixabay
- Ten tekst przeczytasz w 16 minut
CZYM JEST LĘk?
skąd ten lęk?
Występowanie lęku/stanów lękowych jest sprawą bardzo indywidualną, ponieważ każdy człowiek inaczej reaguje na otoczenie. Często można usłyszeć tezy, że lęk bierze się z przeżyć wewnętrznych danej jednostki lub z problemów, które występowały już w okresie dzieciństwa. Oprócz tego specjaliści biorą pod uwagę relacje pacjenta z rodzicami w latach dziecięcych, zatem przyczyn lęku szuka się w głównie w rozwoju psychicznym pacjenta oraz w okresie dorastania.
Lęk u zdrowych osób może wynikać z obawy lub strachu przed nowymi sytuacjami, nową pracą, poczuciem niestabilności czy strachu przed utratą bliskiej osoby. Wewnętrzne stany lękowe wynikają często ze zmiany nawyków czy zjawisk natury społecznej. Również obecny w dzisiejszych czasach nadmiar informacji (często niezrozumiały) może powodować w nas lęk.
objawy lęku
Lęk w odróżnieniu od strachu dotyczy sytuacji wyobrażeniowych i nie jest wywołany realnym zagrożeniem, a negatywnym nastawieniem indukowanym przez nasze przeżycia i doświadczenia. Objawia się często jako stan oczekiwania na bliżej nieokreślone, nieprzyjemne doświadczenie. Często trudnością jest dookreślenie, z czego wynikają objawy lęku – „Czuję napięcie i kołatanie serca, drżenie mięśni i szybciej oddycham, ale nic takiego przecież nie dzieje się!”. Brak jasnej przyczyny lęku również może być źródłem dyskomfortu i w mechanizmie błędnego koła – nasilać lęk.
Stany lękowe charakteryzują się różnymi objawami, na różnych poziomach. Często pojawiają się objawy o charakterze somatycznym, np.
- ból w klatce piersiowej,
- ból głowy,
- szybki oddech,
- przyspieszona praca serca,
- zawroty głowy,
- mrowienie,
- szumy w uszach,
- zaczerwienie skóry,
- blednięcie skóry,
- u mężczyzn kłopoty z erekcją.
Oprócz objawów somatycznych występują współistniejące symptomy psychiczne:
- poddenerwowanie,
- napięcie,
- nadpobudliwość,
- problemy z pamięcią,
- zaburzenia koncentracji
- problemy ze rozumieniem i planowaniem.
Lęk może występować w nerwicy, psychozie i depresji.
lęk i jego rodzaje
1. fobie
Fobie to jeden z rodzajów stanów lękowych. Często w naszym życiu zachodzą sytuacje, z powodu których czujemy strach, boimy się o nasze finanse, przyszłość czy zdrowie naszych bliskich. Lęk powoduje, że myślimy o wypadkach, chorobach czy utracie chociażby środków do życia, co wydaje się całkowicie normalne. Jednak jest różnica pomiędzy lękiem, a fobią, która wykazuje cechy irracjonalnego lęku w stosunku do danych sytuacji, osób, przedmiotów, które u innych jednostek nie mają miejsca. Fobia nie jest również jednorazowym przeżyciem, atakiem paniki, ponieważ stany lękowe występują za każdym razem, gdy stykamy się z przedmiotem naszej fobii. Zdarza się również, że fobia zamienia się w obsesję, np. obsesyjna obawa o utratę kogoś bliskiego lub strach przed śmiercią, chociaż jesteśmy całkowicie zdrowi.
2. zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD)
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne charakteryzują się powtarzaniem pewnych czynności na skutek obsesyjnych myśli, lęku czy fobii (czynności te określane są kompulsjami). Zachowania kompulsywne mogą ujawniać się poprzez obsesyjne mycie rąk czy liczenie, a nieleczone mogą przejąć całkowitą kontrolę nad naszym życiem. Wówczas chorzy podporządkowują swoje całe życie pod niepotrzebne czynności. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne mogą występować już u małych dzieci, mogą być nawet dziedziczone.
3. lęk napadowy
Zespół lęku napadowego. Cechuje go nagły atak paniki i silnego stresu bez wyraźnego powodu. Panika może się pojawić w każdej sytuacji, a człowiek żyje w obawie przed kolejnymi, co jeszcze bardziej wpływa na pogorszenie jego stanu. Zespół lęku napadowego może rozwijać się u osób, które żyją na co dzień w dużym stresie. Oprócz ataków paniki pojawiają się również objawy somatyczne, np.
- ból w klatce piersiowej,
- nudności,
- wymioty,
- zawroty głowy,
- przyspieszona praca serca.
4. zespół stresu pourazowego (PTSD)
Występuje na skutek traumatycznych przeżyć i doświadczeń, np. wojna, wypadek samochodowy, przemoc czy gwałt. Mimo, że danej jednostce nie zagraża już żadne niebezpieczeństwo, wciąż odczuwa stres i lęk. Ciągle powracają wspomnienia dramatycznych przeżyć, do tego dochodzą problemy ze snem i nocne koszmary. Chorzy czują się samotni, nie rzadko wybuchają złością jednocześnie odczuwając poczucie winy. W leczeniu stresu pourazowego potrzebna jest pomoc psychoterapeuty.
5. zespół lęku uogólnionego (GAD)
Niepokój oraz lęk występują w każdej dziedzinie naszego życia oraz we wszystkich działaniach. Dolegliwość może wynikać z dziedziczenia rodzinnego lub być skutkiem długotrwałego stresu. Pacjenci odczuwają ciągły lęk bez wyraźnego powodu, żyją w napięciu, do tego dochodzą inne problemy, np.: przemęczenie, niepokój, kłopoty ze snem, bóle głowy, kłopoty z koncentracją.
Ważne! Lęk oraz stres to normalne reakcje i uczucia, które towarzyszą każdemu człowiekowi. Jednak, gdy przybierają one przewlekłą formę i stają się zaburzeniem, mogą zagrażać zdrowiu albo życiu pacjenta. Wówczas niezbędna jest pomoc specjalisty. Warto udać się do psychoterapeuty albo psychiatry.
lęk a stres
Lęk jest nieodłączoną częścią życia każdego człowieka. Odczuwamy go chociażby przy podejmowaniu ważnych decyzji czy zdawaniu egzaminów. Lęk może działać nawet mobilizująco i jest czymś zupełnie normalnym, dopóki nie zamienia się w zaburzenie. Jeżeli stany lękowe nie przemijają razem ze stresującą sytuacją – pojawia się problem. Wówczas odczuwamy lęk na co dzień bez wyraźnego powodu, a dodatkowo pojawiają się objawy fizjologiczne.
Stres może być wywoływany przez różne sytuacje u różnych jednostek. Z kolei lęk to zarówno niepokój, strach jak i zdenerwowanie, pojawia się na skutek stresujących sytuacji, jednak zdarzają się sytuacje, w których przyczyny lęku nie są do końca znane osobie odczuwającej. Mała ilość stresu jest czasem wskazana, dzięki temu mamy większą mobilizację do działania, lepiej osiągamy wyznaczane cele, czy mamy lepsze wyniki w pracy. Jednak należy pamiętać, że długotrwały stres jest niewskazany i może okazać się bardzo szkodliwy. Nie tylko wpływa na naszą psychikę, ale również fizyczność. Często u pacjentów można zaobserwować spadek odporności, a w konsekwencji depresję, choroby serca czy zaburzenia lękowe.
lęk - rozpoznanie i leczenie
Utrzymywanie się przez długi czas nieuzasadnionego lęku powinno skłonić nas do wizyty u specjalisty (psycholog, psychoterapeuta lub psychiatra), który dokona odpowiedniego rozpoznania.
Choć na rynku dostępnych jest wiele preparatów, które reklamowane są jako przeciwlękowe, to zawsze korzystanie z nich warto konsultować ze specjalistą – lekarzem internistą, specjalistą psychiatrą lub w przypadku leków dostępnych bez recepty – co najmniej z farmaceutą. Istotne jest stosowanie się do zaleceń specjalisty zarówno w kwestii wyboru substancji czy określonego preparatu jak i stosowanej dawki. Leki przeciwlękowe mają różne właściwości oraz różne zastosowania, a niektóre z nich (tzw. benzodiazepiny) nieodpowiedzialnie stosowane mogą uzależniać, dlatego wszystkie te leki należy stosować pod kontrolą specjalisty.
W leczeniu stanów lękowych, zwłaszcza tych o większym nasileniu, często łączy się leczenie farmakologiczne z regularną psychoterapią. O doborze leków decyduje lekarz, natomiast psychoterapię (zwykle w formie cotygodniowych spotkań) prowadzi wykwalifikowany psychoterapeuta. Idealnie jest, gdy obaj specjaliści współpracują ze sobą, konsultując się w razie potrzeby, na rzecz dobra pacjenta.